Porozumiewanie się owadów

Informatory chemiczne

Owady są wyjątkowymi chemikami. W swoich gruczołach produkują ogromna rozmaitość związków chemicznych.

Mszyce wydzielają określone związki chemiczne, informując siostry o grożącym niebezpieczeństwie. Mrówki, termity, pszczoły poznają po zapachu, że należą do tej samej rodziny czy gniazda (bodźce identyfikacyjne). Substancja alarmująca termity powoduje ucieczkę robotników, a rekrutacje żołnierzy do obrony gniazda. Zachowani się społecznych owadów jest regulowane lotnymi związkami chemicznymi. Wewnątrzgatunkowe sygnały funkcjonują w takich zjawiskach jak gromadzenie się, lot, alarm, wymiana pożywienia, rozmieszczenie w przestrzeni, obrona, napad i kojarzenie się.

System chemicznego porozumiewania się jest zwykle u owadów specyficzny dla gatunku. Kompozycja 2 lub więcej związków umożliwia wykorzystaniem ich do przekazywania informacji.

Substancje o charakterze informatorów owadów dzielimy na: 

1) hormony – substancje wytwarzane i funkcjonujące w organizmie, wpływające na jego procesy fizjologiczne

2)feromony – substancje wydzielane przez organizm, wywołujące określone reakcje osobników tego samego gatunku

3)inne określane mianem allelozwiązków, oddziaływują międzygatunkowo i dzielą się na

a) allomony – korzystne dla organizmu wytwarzającego je

b) kairomony – korzystne dla organizmy percepującego je

c) synomony – korzystne zarówno dla organizmu odbierającego jak i produkującego.

Hormony juwenilne sprzyjają syntezie struktur larw, a hamują rozwój dorosłego owada. Duże jego stężenie warunkuje linienie larwa-larwa, a przy małej jego ilości larwa przeobraża się w poczwarkę, zaś przy jego braku poczwarki w imago. Jeśli jego stężenie w larwie wzrośnie, np. gdy doprowadzimy go do z zewnątrz, powstaje dodatkowe stadium larwalne, superlarwa lub formy pośrednie larwa-poczwarka lub poczwarka-owad dorosły.

Hormony linienia indukują proces linienia i są produkowane w czasie procesu metamorfozy. Na owady działają w ten sposób, że zaburzają proces linienia, nie dochodzi do wykształcenia owada dorosłego.

Kairomony są to związki o charakterze atraktantów lub symulatorów żerowania, wabiąca drapieżcę do ofiary, pasożyta, do gospodarza i roślinożercę do rośliny. Uszkodzone przez fitofaga liście, jego pajęczyna, kał, łuski pozostawione przez samice motyla w czasie składania jaj mogą wabić pasożyta. Rączyca Cyzenis albicans pasożyt piędzika przedzimka, składa jaja, gdy znajdzie liście nagryzione przez tego szkodnika. Pasożyt brudnicy nieparki jest przyciągany przez kairomon obecny na pajęczynie tego szkodnika. Pasożyt mklika składa jaja tylko do mąki, w której żerował mklik, gdyż w tedy w mące są wydzieliny jego gruczołów żuwaczkowych. Samice kruszynków poszukują jaj motyli kierując się kairomonem obecnym na łuseczkach pozostawionych przez składające jaja motyle. Pasożyt kuprówki rudnicy jest przyciągany ze znacznej odległości przez zapach ciała poczwarki kuprówki. Jedna rozgnieciona poczwarka wabi natychmiast liczne samice pasożyta.

Przynajmniej niektóre gatunki biedronek reagują na feromony znacznikowe wydzielane przez mrówki odwiedzające kolonie mszyc. Larwy biedronek natomiast wabia się na wosk kutikularny ofiar. Drapieżcę ogłodków i korników wykorzystują jako substancje wabiące terpeny rośliny żywicielskiej szkodnika.

Drapieżne roztocze dobroczynkowate w celu znalezienia swoich ofiar (przędziorki) korzystają z zapachowych substancji pozostawionych na liściach przez przędziorki, zwłaszcza na ich oprzędach.

Allomony są to przede wszystkim substancje zawarte w roślinach, które chronią je przed zjadaniem przez roślinożercę.