Porozumiewanie się owadów
Feromony
Feromony są bardzo powszechnie wytwarzane przez owady, roztocza i w zależności od funkcji, jakie pełnia dzielą się na:
1) Feromony płciowe produkowane zwykle przez samice, wabia samce. Niekiedy (np. u bielinka rzepnika, mola ubraniowego, trzmiela, mola woskowego) produkują je samce, wabia samice. Intensywność produkcji feromonu zależy od wieku owada i ma charakter cykliczny w ciągu doby. U mącznika młynarka samice produkowały najwięcej feromonu w 4 dni po wylęgu, u owocówki jabłkóweczki w 3 dni i w tedy z reguły następowała kopulacja. U gatunków, u których występuje jedna kopulacja produkcja feromonu zanika po tym akcie. Produkcja feromonu i reakcja na niego jest zwykle ograniczona do określonej pory dnia lub nocy albo trwa cała dobę. Wyższe temp. Sprzyjają intensywnej produkcji feromonu.
Feromony są zwykle związkami lotnymi o silnej aktywności biologicznej. Samce mogą na nie reagować już przy stężeniu 1*10-14 g/l, czyli około 30 cząsteczek związku w jednym mm3 powietrza. W warunkach polowych wystarczyło 0,5g feromonu ha/noc, aby stwierdzić silne wabienie samców motyli. Zwykle wabią z odległości kilku do kilkudziesięciu metrów. Właśnie dlatego samce wielu owadów maja większe czułki niż samice.
Samce (lub samice) wabione przez feromon zachowują się w specyficzny sposób: najpierw intensywnie poruszają czułkami, później zwracają się skrzydłami w kierunku źródła feromonu, potem następuje lot i siadanie w pobliżu samicy (lub samca), wydzielenie afrodyzjaku, zaloty i kopulacja.
2) Feromony alarmu. Liczne owady podrażnione mechanicznie lub zaatakowane przez drapieżcę wydzielają lotne związki, które ostrzegają inne osobniki własnego lub nawet pokrewnych gatunków, które reagują w tedy ucieczką, próbą walki i udawaniem martwego. Mszyce zaatakowane przez biedronkę czy innego drapieżcę produkują kropelki płynu wypływającego z ich syfonów. Substancja taka działa nawet przez godzinę z odległości 3cm i inne osobniki kolonii uciekają lub opadają na ziemię. Taki feromon produkuje także pluskwa domowa, mrówki, rozkruszki i prawdopodobnie inne stawonogi. Ten sam związek może wywołać u jednego gatunku rekrutacje do walki lub obrony gniazda, a u innych rozbieganie się i ucieczkę.
